Topraklama, can ve mal güvenliği açısından yüksek elektrik voltajı söz konusu olan her türlü yapıda kullanılması gereken bir sistemdir. Paratoner topraklamasının amacı, bir yıldırım düşmesinin sebep olduğu aşırı gerilim dalgasının işletme araçlarına zarar vermeden toprağa iletilmesidir.
Paratoner Sistemi, olası yıldırımın yakalama uçlarına düşmesini sağlayarak, oluşan enerjinin iniş iletkenleri ve diğer bağlantı parçalarıyla kontrollü bir biçimde toprağa akmasını ve etrafta ki canlıların ve çevrenin bu olaydan en az şekilde etkilenmesi sağlamak için kurulmuş olan sistemdir.
Paratoner sistemlerinde en uç noktada yakalama çubukları vardır ve binanın en üst noktasına monte edilmektedir. Bu çubuğa toprak iletkeni bağlanır ve toprak içindeki elektrota tutturulur. Bunun sonucunda tesislere düşen yıldırım, insan hayatına zarar vermeden ve bir yangına sebep olmayacak şekilde toprağa atılarak zararsız hale getirilmektedir.
Bütün aşırı gerilim koruma düzenlerinin, toprağa boşalma yolunun direnç ve endüktansı olabildiğince küçük tutulmalıdır. Bu sebeple topraklama elektrotuna bağlantı mümkün olduğu kadar düz, köşe yapmadan ve en kısa yoldan yapılmalıdır.
Bulut ile yer arasındaki elektrik yüklerinin deşarj olma olayı tıldırım olarak adlandırılır. Havada asılı bulunan elektrik yüklü bulutlarda hava iyi bir iletken olmadığı için yaklaşık on milyon Voltluk gerilim oluşturur. Bu bulutların şarj olması anında fırtına bulutunun tabanı yere yakın olan kısmı negatif yükle yüklenir. Bu arada yer pozitif yükle yüklenir. Neticede yüklenme işlemi bulutta oluştuğu büyüklükte yerde de oluşur.
Fırtınanın şiddetlenmesiyle bulutlardaki negatif ve yerdeki pozitif yük ayrışması devam eder. Fırtına şiddetlendikçe bulutla yer arasında bulunan yalıtkan hava iletken hale geçmeye başlar ve bulutla yer arasındaki potansiyel farkı da arttıkça havayı delmesi kolaylaşır. Havanın delinmesiyle buluttaki yüksek voltaj toprağa deşarj olur. Bu deşarjlarda 2 bin ile 200 bin Amper arası akım akmaktadır.
Yıldırımlardan korunmak ve kullanılan elektrikli araçların zarar görmelerine engel olmak için alınabilecek en ciddi önlem topraklamadır. Paratoner sistemleri, yıldırımın oluşması anında ortaya çıkan ani ve yüksek voltajı, topraklama hattı üzerinden toprağa ulaştıran sistemlerdir. Yıldırımların oluşturduğu ani yüksek gerilimler, topraklama sistemi sayesinde önceden belirlenen yolu takip ederek toprağa geçer ve bu şekilde olası can ve mal kayıplarının önüne geçilmiş olur.
Aslında paratonerlerin çalışma prensibi, düşen yıldırımdaki elektrik yükünü toprağa iletmek değil, yıldırım düşmeden bunu engellemektir. Elektrik, sivri uçlu olan cisimlere yoğunlaşma eğilimindedir. Paratonerin yer aldığı yapının tepesinde oluşan yağmur bulutlarının alt cephesinde eksi yükler meydana gelir ve paratonerdeki eksi yükleri iterek bakır kablo yardımıyla toprağa gönderir. Bunun sonucunda paratonerin ucunda artı yük kalır. Bu artı yükler de yukarı doğru püskürür ve yağmur bulutlarındaki eksi yükleri nötralize eder. Bu sayede etkisiz bırakarak yıldırımın düşmesini engeller.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları yönetmeliğinin ekinde yer alan tablolarda (Ek 3 Bakım, Onarım ve Periyodik Kontroller İle İlgili Hususlar), paratonerler, Elektrik Tesisatı, Topraklama Tesisatı, Paratoner grubunda yer almaktadır. Paratonerler için eğer ilgili standartlarda başka bir süre belirtilmemiş ise, yılda en az bir kere periyodik kontrol ve muyanelerinin yaptırılması gerekir.
Yönetmeliğe göre elektrik tesisatlarının topraklama periyodik muayeneleri, bu arada paratonerlerin topraklama periyodik muayeneleri mutlaka elektrik mühendisleri, elektrik teknikerleri ya da yüksek teknikerler tarafından yapılmak zorundadır.
Daha kapsamlı bilgi için iletişim adreslerimizden ve telefon numaralarımızdan uzman ekibimize ulaşabilirsiniz.
